ترخیصیه گمرک در حمل و نقل بین الملل

ترخیصیه چیست؟

ترخیصیه (به انگلیسی: Delivery Order) سندی است که توسط شرکت حمل‌ونقل یا فورواردر صادر می‌شود و به گیرنده اجازه می‌دهد کالا را از گمرک یا انبار بندری تحویل بگیرد. این سند معمولاً پس از ارائه بارنامه اصلی یا تعهدنامه جبران خسارت (LOI) صادر می‌شود. ترخیصیه نقش کلیدی در فرآیند حمل‌ونقل بین‌المللی ایفا می‌کند.

اهمیت ترخیصیه

• تضمین تحویل قانونی کالا به مالک یا نماینده مجاز.
• تسریع فرآیند ترخیص گمرکی و تحویل کالا.
• کاهش ریسک‌های حقوقی با جلوگیری از تحویل غیرقانونی.

انواع ترخیصیه

ترخیصیه‌ها بسته به نوع حمل‌ونقل و شرایط معامله به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

• ترخیصیه مستقیم: توسط خط کشتیرانی صادر می‌شود و با بارنامه اصلی ارائه می‌شود.
• ترخیصیه فورواردری: توسط شرکت فورواردر صادر شده و مناسب معاملات پیچیده است.
• ترخیصیه گمرکی: برای ترخیص کالا از گمرک پس از پرداخت عوارض استفاده می‌شود.

فرآیند صدور ترخیصیه

صدور ترخیصیه در حمل‌ونقل بین‌المللی شامل مراحل زیر است:

1. ارائه اسناد (بارنامه اصلی، فاکتور تجاری، گواهی مبدأ).
2. تأیید مالکیت و پرداخت هزینه‌های حمل و گمرکی.
3. صدور ترخیصیه توسط شرکت حمل‌ونقل یا فورواردر.
4. تحویل کالا با ارائه ترخیصیه به انبار یا گمرک.

نقش بارنامه اصلی در ترخیصیه

بارنامه اصلی (Original Bill of Lading) سند مالکیت کالا است که معمولاً در سه نسخه صادر می‌شود. این سند برای صدور ترخیصیه ضروری است و نقش‌های زیر را دارد:

• تأیید مالکیت قانونی گیرنده.
• جلوگیری از تحویل غیرقانونی کالا.
• تسهیل صدور ترخیصیه بدون نیاز به اسناد اضافی.

شرایط استفاده از بارنامه اصلی

برای استفاده از بارنامه اصلی، باید:

• توسط فرستنده یا بانک تأیید شده باشد.
• تمام نسخه‌های اصلی ارائه شوند.
• بدون مغایرت یا اصلاح غیرمجاز باشد.

تعهدنامه جبران خسارت (LOI) در نبود بارنامه اصلی

LOI مخفف Letter of Indemnity به معنی تعهدنامه جبران خسارت است.
در اصطلاح حمل‌ونقل بین‌المللی، این نامه یک سند تعهدی است که توسط صاحب کالا (یا نماینده‌اش) تنظیم و به شرکت حمل (مثل کشتیرانی) ارائه می‌شود.

در صورت گم شدن یا تأخیر در دریافت بارنامه اصلی، گیرنده می‌تواند از تعهدنامه جبران خسارت (LOI) استفاده کند. LOI سندی حقوقی است که گیرنده در آن تعهد می‌دهد خسارت‌های احتمالی (مثل ادعای شخص ثالث) را جبران کند.

شرایط صدور LOI:

1. تنظیم فرم مخصوص LOI توسط صاحب کالا

2. ارائه ضمانت‌نامه بانکی یا چک تضمینی (معمولاً به ارزش کل کالا + هزینه‌های جانبی)

3. دریافت تایید از مدیر کشتیرانی یا نماینده رسمی حمل‌کننده

نکته: صدور ترخیصیه با LOI در ایران رایج است و باید با دقت و شناخت کامل از شرایط حقوقی آن انجام شود.

اجزای LOI

• هویت طرفین (گیرنده و شرکت حمل‌ونقل).
• شرح تعهد و دامنه خسارت‌های تحت پوشش.
• مدت اعتبار و امضای طرفین.

کاربرد LOI

• گم شدن بارنامه اصلی.
• تأخیر در دریافت اسناد.
• تغییرات در اسناد (مثل تغییر مقصد).

مزایا و معایب LOI

مزایا:

• تسریع ترخیص کالا.
• انعطاف‌پذیری در شرایط اضطراری.

معایب:

• ریسک حقوقی در صورت تنظیم نادرست.
• هزینه‌های اضافی (مثل ضمانت‌نامه بانکی).

نکات حقوقی و عملی

• تنظیم دقیق اسناد با رعایت قوانین بین‌المللی.
• هماهنگی با گمرک برای رعایت مقررات محلی.
• استفاده از فورواردر حرفه‌ای برای تسریع فرآیند.
• بیمه بار برای کاهش ریسک‌های مالی.

چالش‌های ترخیصیه

• تأخیر در صدور به دلیل مشکلات اسنادی.
• مغایرت در اسناد که مانع صدور ترخیصیه می‌شود.
• هزینه‌های اضافی انبارداری یا جریمه گمرکی.

جمع‌بندی

ترخیصیه یکی از اسناد حیاتی در حمل‌ونقل بین‌المللی است که فرآیند ترخیص و تحویل کالا را ممکن می‌سازد. ارائه بارنامه اصلی ساده‌ترین روش برای دریافت ترخیصیه است، اما در صورت نبود آن، تعهدنامة جبران خسارت (LOI) جایگزین مناسبی است. با رعایت نکات حقوقی و استفاده از خدمات فورواردرهای حرفه‌ای، می‌توانید فرآیند ترخیص را بهینه کنید.