در حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای، سندی به نام راهنامه CMR صادر می‌شود که مهم‌ترین مدرک در فرآیند جابه‌جایی کالا از کشوری به کشور دیگر از طریق جاده است. این سند نقش کلیدی در اثبات مالکیت، مسئولیت حمل‌کننده و اطلاعات مربوط به محموله دارد. در این مقاله، به‌صورت جامع و تخصصی به بررسی راهنامه CMR، نحوه صدور، کاربردها و نکات مهم آن می‌پردازیم.
راهنامه CMR چیست؟
راهنامه CMR (Carriage of Goods by Road Convention) یک سند بین‌المللی است که بر اساس کنوانسیون حمل کالا از طریق جاده (CMR) تنظیم شده و در حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای کالا بین کشورهای عضو این کنوانسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سند برای هر محموله صادر شده و حاوی اطلاعات کاملی از جمله:
- فرستنده
- گیرنده
- مشخصات کالا
- وزن و تعداد بسته‌ها
- مبدا و مقصد حمل
تاریخچه کنوانسیون CMR
کنوانسیون CMR در تاریخ ۱۹ می ۱۹۵۶ در ژنو تدوین شد و کشورهای زیادی از جمله ایران آن را پذیرفته‌اند. هدف اصلی این کنوانسیون، ایجاد رویه و مقررات یکنواخت در حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌المللی، تعیین مسئولیت‌های حمل‌کننده و تنظیم نحوه رسیدگی به خسارات احتمالی است.
کاربردهای راهنامه CMR
استفاده از راهنامه CMR مزایای متعددی در حمل‌ونقل بین‌المللی دارد:
- مدرک رسمی اثبات قرارداد حمل
- تعیین مسئولیت حمل‌کننده در برابر فرستنده و گیرنده
- ارائه اطلاعات جامع از کالا و شرایط حمل
- سند مورد قبول مراجع گمرکی و بیمه
- مبنای قانونی برای مطالبه خسارت در صورت بروز حادثه
اطلاعات مندرج در راهنامه CMR
در راهنامه CMR اطلاعات زیر درج می‌شود:
- نام و نشانی فرستنده
- نام و نشانی گیرنده
- محل و تاریخ دریافت کالا
- محل تحویل کالا
- شرح کامل کالا (نوع، تعداد، وزن، ابعاد)
- شرایط ویژه حمل (در صورت وجود)
- مبلغ کرایه حمل
- تاریخ صدور و امضای حمل‌کننده و فرستنده
مسئولیت‌های حمل‌کننده در CMR
بر اساس کنوانسیون CMR:
- حمل‌کننده از زمان دریافت کالا تا تحویل آن در مقصد مسئول سلامت کالا است.
- در صورت آسیب، مفقودی یا تاخیر در تحویل، مسئول جبران خسارت خواهد بود.
- در CMR میزان مسئولیت مالی حمل‌کننده محدود است و در صورت توافق طرفین می‌توان شرایط خاصی را تعیین کرد.
نکات مهم در تنظیم راهنامه CMR
- سند CMR معمولاً در ۳ نسخه اصلی صادر می‌شود:
- نسخه اول: برای فرستنده
- نسخه دوم: برای گیرنده
- نسخه سوم: برای حمل‌کننده
- در صورت وجود خسارت، گیرنده باید موضوع را در لحظه تحویل در CMR قید نماید.
- CMR قابل انتقال نیست و فقط به طرفین قرارداد حمل تعلق دارد.
- برای حمل کالاهای خطرناک باید مطابق مقررات ADR در CMR قید شود.
تفاوت CMR با سایر بارنامه‌ها
| ویژگی | CMR | بارنامه دریایی (B/L) | بارنامه هوایی (AWB) |
|---|---|---|---|
| نوع حمل | جاده‌ای | دریایی | هوایی |
| کشورها | بین کشورهای عضو CMR | بین هر کشور | بین هر کشور |
| مسئولیت حمل | حمل‌کننده | کشتیرانی | ایرلاین |
| تعداد نسخه | ۳ نسخه | معمولاً ۳ نسخه | ۳ نسخه |
| انتقال‌پذیر | غیرقابل انتقال | قابل انتقال | غیرقابل انتقال |
مزایای استفاده از راهنامه CMR
- استاندارد و یکپارچه در بین کشورهای عضو
- کاهش اختلافات حقوقی در حمل بین‌المللی
- امنیت بیشتر برای فرستنده و گیرنده
- دسترسی به مدارک رسمی جهت بیمه و گمرک
- سهولت در مطالبه خسارت
کشورهای عضو کنوانسیون CMR
در حال حاضر بیش از ۵۰ کشور عضو کنوانسیون CMR هستند از جمله:
- ایران
- ترکیه
- آلمان
- روسیه
- فرانسه
- قزاقستان
- آذربایجان
- و اکثر کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی
نتیجه‌گیری
راهنامه CMR یکی از مهم‌ترین اسناد در حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای کالا است که طبق کنوانسیون CMR تنظیم می‌شود و کلیه اطلاعات مربوط به حمل کالا، طرفین قرارداد و شرایط حمل را در بر دارد. این سند نقش کلیدی در مدیریت حمل جاده‌ای، دریافت خسارت و کنترل گمرکی دارد و در هر حمل بین‌المللی جاده‌ای توصیه می‌شود از راهنامه CMR استفاده شود.
