ترخیص کالا از گمرک، یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند واردات کالا به کشور است. این مرحله نیازمند شناخت دقیق قوانین، مراحل اداری، سامانه‌های مرتبط و همچنین درک صحیح از مسیر حرکت کالا از لحظه ورود به گمرک تا زمان خروج آن به مقصد نهایی است. این مقاله با زبان ساده و به صورت کاربردی، تمامی مراحل ترخیص کالا را گام‌به‌گام همراه با جزئیات برای مبتدیان و علاقه‌مندان به تجارت بین‌الملل توضیح می‌دهد.
بخش اول: ترخیص کالا یعنی چه؟
ترخیص کالا به معنی انجام کلیه تشریفات گمرکی برای آزادسازی کالا از انبارهای گمرک و دریافت مجوز خروج آن به مقصد مصرف‌کننده یا واردکننده است. در واقع، هر کالایی که وارد کشور می‌شود، باید در گمرک ثبت، بررسی، ارزش‌گذاری و در صورت نیاز، بازرسی شود تا پس از پرداخت عوارض و مالیات‌های مربوطه، اجازه ترخیص یابد.
بخش دوم: نقشه مسیر ترخیص کالا در گمرک
در این بخش، مسیر حرکت یک محموله وارداتی از لحظه ورود به کشور تا تحویل نهایی به صاحب کالا را گام‌به‌گام شرح می‌دهیم:
- ورود کالا به مرز یا بندر (زمینی، دریایی یا هوایی):
- پس از بارگیری از کشور مبدا، کالا وارد یکی از گمرک‌های کشور می‌شود (مانند بندرعباس، فرودگاه امام، بازرگان و…)
- در این مرحله، قبض انبار برای کالا صادر شده و کالا به انبارهای گمرک تحویل داده می‌شود.
- ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت:
- قبل از ورود کالا یا هم‌زمان با آن، واردکننده باید در سامانه جامع تجارت (https://ntsw.ir) اطلاعات کالای خود را ثبت کند.
- پس از تایید سفارش توسط وزارت صمت، شناسه ثبت سفارش برای ادامه فرآیند صادر می‌شود.
- آماده‌سازی مدارک مورد نیاز:
- این مدارک شامل قبض انبار، فاکتور، لیست عدلبندی، بارنامه، ثبت سفارش، مجوزهای مورد نیاز، گواهی مبدا و… است.
- اظهار کالا در سامانه گمرک (EPL):
- واردکننده یا ترخیص‌کار، اطلاعات کالا را در سامانه EPL وارد می‌کند و اظهارنامه الکترونیکی تنظیم می‌گردد.
- در این مرحله، اطلاعات کالا، ارزش، نوع، کشور مبدا، شرایط حمل و کد تعرفه HS ثبت می‌شوند.
- بررسی اولیه و تعیین مسیر توسط گمرک:
- پس از ثبت اظهارنامه، سامانه به صورت هوشمند یکی از سه مسیر زیر را برای بررسی انتخاب می‌کند:
- مسیر سبز: نیازی به بررسی فیزیکی یا اسنادی نیست، سریع‌ترین مسیر.
- مسیر زرد: فقط بررسی اسناد انجام می‌شود.
- مسیر قرمز: بررسی فیزیکی کالا و اسناد، زمان‌برترین مسیر.
- پس از ثبت اظهارنامه، سامانه به صورت هوشمند یکی از سه مسیر زیر را برای بررسی انتخاب می‌کند:
- بررسی کارشناسان گمرک:
- کارشناس گمرک اسناد را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، ارزیابی فنی یا نمونه‌برداری انجام می‌شود.
- در این مرحله، کارشناسان به بررسی صحت کالا با اظهارنامه و کنترل تعرفه گمرکی می‌پردازند.
- ارزیابی کالا و صدور قبض پرداخت:
- پس از تایید اطلاعات، مبلغ قابل پرداخت شامل حقوق گمرکی، سود بازرگانی، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض و سایر هزینه‌ها تعیین و قبض پرداخت صادر می‌شود.
- پرداخت وجوه گمرکی:
- صاحب کالا باید از طریق درگاه بانک مرکزی، مبلغ مشخص‌شده را پرداخت کند.
- اخذ مجوزهای لازم (در صورت نیاز):
- برخی کالاها به مجوزهای خاص نیاز دارند مثل مجوز بهداشت، استاندارد، قرنطینه و… که باید قبل از ترخیص اخذ شوند.
- صدور مجوز بارگیری و خروج از انبار:
- پس از پرداخت کلیه هزینه‌ها و تایید نهایی گمرک، مجوز بارگیری و ترخیص صادر می‌شود.
- کالا از انبار خارج شده و به انبار صاحب کالا یا مصرف‌کننده نهایی منتقل می‌شود.
بخش سوم: مدارک لازم برای ترخیص کالا
- ثبت سفارش تاییدشده از سامانه جامع تجارت
- بارنامه حمل کالا (BL یا CMR)
- فاکتور فروش (Commercial Invoice)
- لیست عدلبندی (Packing List)
- گواهی مبدا (CO)
- مجوزهای لازم (در صورت نیاز)
- قبض انبار
- کارت بازرگانی معتبر
بخش چهارم: نکات طلایی برای تازه‌کارها
- با اصطلاحات گمرکی آشنا شوید: مانند HS Code، ثبت سفارش، قبض انبار، اظهارنامه، مسیر قرمز و …
- از یک ترخیص‌کار ماهر مشاوره بگیرید: به‌ویژه در مراحل اولیه فعالیت.
- کد تعرفه (HS Code) کالا را به‌درستی انتخاب کنید: اشتباه در این کد می‌تواند منجر به جریمه یا ضبط کالا شود.
- پیگیر وضعیت کالا در سامانه EPL باشید: تا از تأخیر جلوگیری شود.
- هزینه‌ها را از پیش برآورد کنید: تا در پایان با شوک مالی مواجه نشوید.
بخش پنجم: هزینه‌های اصلی ترخیص کالا
- حقوق ورودی (حقوق گمرکی + سود بازرگانی)
- مالیات بر ارزش افزوده (۹ درصد)
- عوارض قانونی
- هزینه انبارداری گمرک
- هزینه خدمات شرکت حمل و نقل یا فورواردر
- هزینه خدمات ترخیص‌کار (در صورت استفاده)
بخش ششم: سوالات پرتکرار
آیا می‌توانم بدون کارت بازرگانی کالا ترخیص کنم؟ خیر، مگر اینکه از کارت بازرگانی یک شرکت دیگر با قرارداد رسمی استفاده کنید (کارت بازرگانی اجاره‌ای).
آیا می‌توان کالا را بدون مجوز ترخیص کرد؟ خیر، برخی کالاها مانند تجهیزات پزشکی، مواد غذایی، و کالاهای حساس به مجوزهای خاص نیاز دارند.
آیا امکان مشاهده آنلاین وضعیت ترخیص وجود دارد؟ بله، از طریق سامانه EPL می‌توانید روند ترخیص را پیگیری کنید.
جمع‌بندی نهایی
ترخیص کالا اگرچه در ابتدا پیچیده به‌نظر می‌رسد، اما با شناخت مسیر قانونی، سامانه‌های الکترونیکی و مدارک مورد نیاز، می‌توان آن را به‌درستی مدیریت کرد. این مقاله تلاش کرد تا با رویکردی کاملاً کاربردی و جزئی‌نگر، مسیر ترخیص کالا را از صفر تا صد برای شما روشن سازد.
اگر سوال یا تجربه‌ای در این زمینه دارید، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. همچنین برای یادگیری تخصصی‌تر، می‌توانید در دوره‌های آموزشی سایت ما شرکت کنید.
