شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی | نقش شماره کوتاژ در تشریفات گمرکی

شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی؛ شناسنامه کالا در تجارت بین‌الملل

در دنیای تجارت بین‌الملل و واردات و صادرات، شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی یکی از مهم‌ترین کدهایی است که در فرآیند ترخیص کالا از گمرک به‌عنوان شناسنامه هر محموله عمل می‌کند. این شماره نه تنها امکان رهگیری و پیگیری وضعیت کالا را فراهم می‌کند، بلکه در صدور اسناد قانونی و انجام تشریفات گمرکی نیز نقش کلیدی دارد. در این مقاله به‌صورت تخصصی و کاربردی به مفهوم شماره کوتاژ، نحوه صدور، روش استعلام و اهمیت آن در تشریفات گمرکی می‌پردازیم.

شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی چیست؟

شماره کوتاژ (Customs Declaration Number) یک کد یکتا و اختصاصی است که در زمان ثبت اظهارنامه در سامانه EPL گمرک به هر محموله تجاری تخصیص داده می‌شود. این کد به‌صورت عددی بوده و معمولا شامل سال ثبت و شماره ترتیبی اظهارنامه است. به‌عبارت ساده‌تر، شماره کوتاژ شناسنامه کالا در گمرک محسوب شده و تمامی مراحل بررسی، کنترل و ترخیص کالا بر اساس همین شماره انجام می‌شود.

ساختار شماره کوتاژ چگونه است؟

شماره کوتاژ در سامانه EPL متشکل از چند بخش است که هر بخش اطلاعات خاصی را نشان می‌دهد.

• شماره کوتاژ معمولاً از ۸ رقم تشکیل شده است که به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود. هر بخش اطلاعات خاصی را درباره اظهارنامه و کالا نشان می‌دهد. بر اساس اطلاعات موجود، ساختار کلی به‌صورت زیر است:

  1. دو رقم اول: نوع اظهارنامه
  2. دو رقم دوم: سال صدور اظهارنامه
  3. دو رقم سوم: شماره ردیف اظهارنامه در سال موردنظر
  4. دو رقم چهارم: کد گمرک مربوطه

  حالا هر بخش را با جزئیات و به زبان ساده توضیح می‌دهم:

  ---

  ۱. دو رقم اول: نوع اظهارنامه

  • معنی: این دو رقم نشان می‌دهند که اظهارنامه برای چه نوع عملیات گمرکی ثبت شده است. عملیات گمرکی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
    • واردات: کالایی که وارد کشور می‌شود.
    • صادرات: کالایی که از کشور خارج می‌شود.
    • ترانزیت: کالایی که از طریق ایران به کشور دیگری منتقل می‌شود.
    • ورود موقت: کالایی که به‌صورت موقت وارد کشور می‌شود (مثلاً برای نمایشگاه).
    • مرجوعی: کالایی که به دلیل مشکلاتی مثل نقص فنی به کشور مبدأ برگردانده می‌شود.
    • متروکه: کالایی که به دلیل عدم پرداخت عوارض یا عدم مراجعه صاحب کالا، ضبط می‌شود.
    • دیپلماتیک: کالاهای متعلق به سفارتخانه‌ها یا کنسولگری‌ها.
  • مثال:
    • کد 10: ممکن است برای اظهارنامه وارداتی باشد.
    • کد 20: ممکن است برای اظهارنامه صادراتی باشد.
    • کد 30: برای اظهارنامه مرجوعی.
    • کد 40: برای ترانزیت.
    • کد 50: برای ورود موقت.
    • کد 60: برای کالای متروکه.
    • کد 70: برای کالاهای دیپلماتیک.
  • نکته: فکر کنید این دو رقم مثل برچسب روی یک بسته پستی است که می‌گوید این بسته برای چه کاری (واردات، صادرات و غیره) فرستاده شده است.

  ---

  ۲. دو رقم دوم: سال صدور اظهارنامه

  • معنی: این دو رقم نشان‌دهنده سالی است که اظهارنامه در سامانه گمرک ثبت شده است. فقط دو رقم آخر سال استفاده می‌شود.
  • مثال:
    • اگر اظهارنامه در سال ۱۴۰۴ (معادل 2025 میلادی) ثبت شده باشد، این دو رقم ۰۴ خواهد بود.
    • برای سال ۱۴۰۳، این دو رقم ۰۳ است.
  • نکته: این مثل تاریخ روی یک نامه است که می‌گوید کی نوشته شده. فقط به‌جای سال کامل (مثل ۱۴۰۴)، فقط دو رقم آخر (۰۴) را می‌نویسند.

  ---

  ۳. دو رقم سوم: شماره ردیف اظهارنامه در سال

  • معنی: این دو رقم نشان می‌دهند که این اظهارنامه چندمین اظهارنامه‌ای است که در آن سال خاص ثبت شده است. مثلاً اگر اولین اظهارنامه سال باشد، ممکن است ۰۱ باشد.
  • مثال:
    • اگر در سال ۱۴۰۴ این اظهارنامه پنجمین اظهارنامه ثبت‌شده باشد، ممکن است ۰۵ باشد.
    • اگر صدمین اظهارنامه باشد، ممکن است ۰۰ یا عددی دیگر باشد (بسته به سیستم شماره‌گذاری).
  • نکته: این مثل شماره ترتیب یک بلیت در صف است. مثلاً اگر شما پنجمین نفر در صف باشید، شماره‌تان ۰۵ است.

  ---

  ۴. دو رقم چهارم: کد گمرک مربوطه

  • معنی: این دو رقم نشان‌دهنده کد گمرکی است که اظهارنامه در آن ثبت شده است. هر گمرک در ایران (مثل گمرک بندرعباس، گمرک تهران، گمرک مشهد و غیره) یک کد خاص دارد.
  • مثال:
    • فرضاً کد ۱۲ ممکن است برای گمرک بندرعباس باشد.
    • کد ۳۴ ممکن است برای گمرک تهران باشد.
  • نکته: این مثل کد پستی یک شهر است. هر گمرک مثل یک اداره پستی است که کد خودش را دارد.

  ---

  مثال کامل

  فرض کنید شماره کوتاژ شما 10040512 باشد. معنی آن به‌صورت زیر است:

  • ۱۰: نوع اظهارنامه (مثلاً وارداتی).
  • ۰۴: سال ثبت اظهارنامه (۱۴۰۴).
  • ۰۵: شماره ردیف اظهارنامه (پنجمین اظهارنامه در آن سال).
  • ۱۲: کد گمرک (مثلاً گمرک بندرعباس).

  ---

  نکات اضافی برای مبتدی‌ها

  1. چرا ۸ رقم؟ این تعداد رقم به گمرک کمک می‌کند تا بتواند حجم زیادی از کالاها را با یک کد کوتاه و دقیق شناسایی کند. مثل شماره ملی که برای هر نفر منحصربه‌فرد است.
  2. کوتاژ کجا استفاده می‌شود؟
     • برای پیگیری وضعیت کالا (مثل چک کردن اینکه کالا کجای فرآیند ترخیص است).
     • در اسناد حمل‌ونقل (مثل بارنامه و فاکتور).
     • برای اعتراض به گمرک یا شرکت در کمیسیون‌های گمرکی.
     • برای جلوگیری از قاچاق و اطمینان از تطابق کالا با اظهارنامه.
  3. چطور کوتاژ می‌گیرید؟
     • شما یا نماینده‌تان (ترخیص‌کار) اطلاعات کالا (مثل نوع، مقدار، ارزش، مبدأ) را در سامانه EPL (سامانه جامع گمرکی) ثبت می‌کنید.
     • بعد از ثبت و قفل شدن اطلاعات، سیستم به‌طور خودکار یک شماره کوتاژ ۸ رقمی به شما می‌دهد.
  4. نام‌های دیگر کوتاژ: این شماره گاهی به نام‌های سریال اظهارنامه، شماره سریال کوتاژ یا شماره نقل‌قول هم شناخته می‌شود، اما همه به یک چیز اشاره دارند.
  5. کجا پیدایش کنم؟ شماره کوتاژ معمولاً در بالای فرم اظهارنامه گمرکی یا در برگ سبز گمرکی (پروانه گمرکی) نوشته می‌شود.

  ---

  استعلام شماره کوتاژ

  برای چک کردن شماره کوتاژ یا وضعیت کالا:

  • آنلاین: به سامانه EPL (epl.irica.ir) یا سامانه جامع تجارت (ntsw.ir) بروید، با نام کاربری و رمز عبور وارد شوید و در بخش «استعلام کوتاژ» شماره را وارد کنید.
  • حضوری: به گمرک مربوطه مراجعه کنید و با ارائه مدارک، شماره را بگیرید.

کاربردهای شماره کوتاژ

شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی در بخش‌های مختلف تجارت خارجی و ترخیص کالا کاربردهای فراوانی دارد:

• رهگیری و پیگیری وضعیت کالا در سامانه EPL
• ارجاع به اسناد گمرکی و بانکی
• استعلام بدهی‌ها، مجوزها و کنترل‌های سازمان‌های همجوار
• ثبت سوابق آماری در گمرک و اتاق بازرگانی
• ارائه به بانک برای دریافت حواله ارزی
• استعلام شماره کوتاژ صادراتی و وارداتی

نحوه دریافت شماره کوتاژ در سامانه EPL

برای دریافت شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی مراحل زیر باید طی شود:

1. ورود به سامانه EPL گمرک جمهوری اسلامی ایران به نشانی https://epl.irica.gov.ir
2. ثبت اظهارنامه وارداتی یا صادراتی
3. تکمیل اطلاعات کالا، مالک و گمرک مقصد
4. دریافت کد رهگیری اولیه
5. پس از تایید اولیه و کنترل مدارک توسط کارشناس، شماره کوتاژ به اظهارنامه تخصیص می‌یابد.

استعلام شماره کوتاژ

برای استعلام وضعیت اظهارنامه با شماره کوتاژ می‌توان از خدمات سامانه EPL و پنل «استعلام وضعیت اظهارنامه» استفاده کرد. در این بخش کافیست شماره کوتاژ و سال را وارد کنید تا وضعیت لحظه‌ای کالا نمایش داده شود. همچنین می‌توان وضعیت بدهی، مجوزهای مانده و مراحل کنترل را نیز مشاهده کرد.

تفاوت شماره کوتاژ وارداتی و صادراتی

گرچه ساختار شماره کوتاژ در واردات و صادرات مشابه است، اما در گمرک برای اظهارنامه‌های صادراتی و وارداتی شماره‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. این شماره‌ها در گزارش‌های آماری و صدور گواهی مبدا و مجوزهای صادرات نیز کاربرد دارد.

شماره کوتاژ در قبض انبار

پس از ورود کالا به انبار گمرک، قبض انبار صادر می‌شود که در آن شماره کوتاژ اظهارنامه نیز درج می‌شود. این شماره در قبض انبار وارداتی و صادراتی مشخص‌کننده شناسنامه محموله در فرآیند ترخیص است.

شماره کوتاژ و حواله بانکی

در حواله‌های ارزی، بانک مرکزی و سایر بانک‌ها برای صدور مجوز تخصیص ارز و انتقال وجه، شماره کوتاژ اظهارنامه را به‌عنوان یکی از ارکان استعلام گمرکی در نظر می‌گیرند. این کار باعث شفافیت در روند تخصیص ارز و کنترل واردات می‌شود.

نکات کلیدی در خصوص شماره کوتاژ

• هر اظهارنامه فقط یک شماره کوتاژ دارد و قابل تغییر نیست.
• در صورت حذف اظهارنامه، شماره کوتاژ باطل شده و شماره جدید تعلق می‌گیرد.
• شماره کوتاژ تا پایان فرآیند ترخیص همراه کالا خواهد بود.
• سامانه EPL استعلام و پیگیری را صرفا از طریق شماره کوتاژ انجام می‌دهد.

سوالات متداول درباره شماره کوتاژ

۱. شماره کوتاژ اظهارنامه از کجا دریافت می‌شود؟

پس از ثبت اظهارنامه در سامانه EPL و تایید کارشناس گمرک، شماره کوتاژ صادر و در پنل کاربر درج می‌شود.

۲. تفاوت شماره کوتاژ و کد رهگیری چیست؟

کد رهگیری یک شماره موقت است که در زمان ثبت اولیه اظهارنامه صادر می‌شود اما شماره کوتاژ پس از تایید نهایی کارشناس به اظهارنامه اختصاص می‌یابد و رسمی است.

۳. آیا امکان تغییر شماره کوتاژ وجود دارد؟

خیر، پس از اختصاص شماره کوتاژ به اظهارنامه، این شماره ثابت و غیرقابل تغییر است.

۴. شماره کوتاژ برای چند سال معتبر است؟

شماره کوتاژ تا زمان اتمام فرآیند ترخیص و صدور پروانه گمرکی فعال است و در آرشیو گمرک ثبت می‌شود.

نتیجه گیری

در این مقاله تخصصی به بررسی جامع شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی پرداختیم و نقش آن را در فرآیند ترخیص کالا، حواله‌های ارزی، صدور مجوزها و کنترل‌های گمرکی تشریح کردیم. با توجه به اهمیت این شماره در اسناد و تشریفات تجاری، آشنایی با آن برای صادرکنندگان، واردکنندگان و فعالان حوزه بازرگانی الزامی است.

در صورتی که قصد دارید فرآیند ترخیص کالای خود را به‌صورت تخصصی و در کوتاه‌ترین زمان انجام دهید، حتما از طریق سامانه EPL و دریافت شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی اقدام نمایید.